GÜNEŞ TUTULMASI...

    Zemheriye  beş kala, Avcı (Orion) Takımyıldızı soğuk çıplak geceler boyunca,  meteor yağmurlarının eşliğinde tüm ihtişamıyla yükselirken gök kubbede, 25 Ekim salı günü ülkemizi de içine alacak olan bu yılın ikinci  “ GÜNEŞ TUTULMASINA “ şahit olacağız. 

Güneş, altın sarısı bir cüce yıldız, güneş Sistemi’mizin kalbinde parlayan sıcak bir gaz topudur. En küçük parçacıklara kadar her şeyi yörüngesinde tutan, Samanyolu Gökadasında  ikamet eden,  dünya sarayının masmavi kubbesinde asılı parıl parıl parıldayan nur lambasıdır. Milyonlarca gökcisimlerinin arasında çıplak gözle görülebilen tek yıldızdır ve mevsimlerin meydana gelmesi için onsekiz alemin rabbi yüce Allah'ın kudret eliyle güneşin ekseni eğik olarak yaratılmıştır..
Her gün durmadan dönen dünya çarkı, kıyamete değin her saniyede bir can vücuda getirdiği gibi bir diğerini de alıp götürürken güneş doğudan doğar, tâ batıya kadar hiçbir boşluk bırakmadan ısısını ve ışınlarını her yere ve her canlıya ulaştırır.

ANTİK ÇAĞLARDA GÜNEŞ TUTULMASI..

         Güneş’in cazibesi,  insanlık tarihi boyunca kültürleri enine boyuna büyülemiştir. Kainatın sahibine imandan uzak toplumlar sıradan tutulma olgularını  uğursuz olaylardan ve yaklaşan kıyametten önce geldiğine inanıyordu. İnsanoğlu  karanlığa karşı verdiği savaşta pes etmemiş, Güneş ve Ay tutulmalarının nedenini  hep doğaüstü güçlerle açıklamışlardır. Antik zaman buluntuların da görülüyor ki tutulmalar sırasında ya bir tanrı, ya bir kötü ruh ya da uğursuz bir hayvan, bir kobranın avucunda  tımarhane gardiyanı  Güneş’i veya Ay’ı söndürmeye, yok etmeye çalışmaktadır.
Hint kültüründe ise Rahu ve Ketu olarak iki parçaya ayrılmış kötü ruh Vichnou, Ay yörüngesinin iki düğümüne (ekliptik düzlemini kestiği noktalara) yerleşerek yine Ay ve Güneş’i yok etmeye uğraşmaktadır.

Maya kültüründe baktığımızda Güneş tutulması Güneş’i ısıran bir yılanla tasvir edilmektedir. Sümerler  Asuriler ve Babilliler için Shamash-Şamaş olarak bilinen güneş, Mezopotamya’nın en önemli tanrılarından biriydi sözde kutsal UTU . Her gün doğudaki dağlarda bulunan cennet kapılarından ortaya çıkıp, gökyüzünü aşar ve sonra da batıda bulunan mistik  dağların cennet kapılarını açarak ortadan kaybolurdu.

...( haşa ) Tanrı UTU her şeyi görürdü !. Ona cennetin ve yeryüzünün hâkimi olarak ibadet edilirdi. Aklına esince arada bir kaybolur dünyayı karanlık suların içine terk ederdi !

▪️Resimde gördüğünüz antik zamanlardan bu güne ulaşmış kil tablet

(M.Ö 200-100) Güneş tutulması sırasında ortaya çıkabilecek herhangi bir kötülükten korunmak için yapılan bir ritüel (din, tapınma, büyü yazısı ) 

Mayalar hamile kadınlara Güneş tutulmalarını izlemeleri halinde sakat çocuklar dünyaya getireceklerini söylerlerdi. Aztekler Güneş tutulması sırasında Tzitzimine adlı canavarın insanlığı yok etmek üzere yeryüzüne indiğine inanırlardı. Sahte kahinlerin korkutan sözleri, fukara yüreklerin zihinlerinde kurdukları kıyamet senaryoları içinde bu felaketten korunmanın tek çaresinin de insanları kurban etmek olduğu sanılırdı. Alman mitolojisinde Güneş ve Ay’ın Moongarm ve Fenris adlı iki kurt tarafından izlendiği, birbirleriyle kavgaya tutuştuklarında tutulmaların meydana geldiği yazılmış. Mısırlılar Amun-Ra’ya, Antik Yunanlar (Grekler ) ise Helios’a taptı. Japonya’nın eski çağ toplumları ise güneşi tanrıça Amaterasu olarak gördüler. Amaterasu "cennette ışıldayan", "gökyüzünü aydınlatan" anlamlarını taşır ve Japon imparatorluk ailesinin atası olduğuna inanılır.  Japonların milli resmî dinleri olan Şinto - Şintoizm de güneş tek tanrıdır.

Konumuzun ana fikri olan “tutulma” kelimesi Antik Yunancada “terk etme” anlamına gelen bir deyişten türemiştir. Gök kürede asılı yaşam lambasının bir anlık kaybolması, antik zaman insanlarında sanki güneş dünyayı terk etmiş gibi bir izlenim bırakıyor, gizemli dramatik olağanüstü olay kötü bir şeylerin olacağının habercisiydi. Bu fikir dünya üzerinde birçok toplum tarafından kabul görürken aynı zamanda her biri bu senaryoları kendi kültürlerinde farklı bir biçimde uyarlamışlardı. Karanlığın kucağındaki gecenin büyüsü kuyrukluyıldızların meteorların ay ve güneş tutulmalarının oluşumu ardından yaşadıkları beldenin 

 “ÖLÜLER KENTİ “ olacağı korkusu,

biraz umut, çokça kan, bardaktan boşanırcasına gözyaşıyla girdaba çekilen insanları kor gibi dağlıyordu. 

Antik Çin topraklarında güneş ve ay tutulmaları bir sonraki imparatorun seçimiyle ilgili işaretler olarak da  algılanıyordu. Aynı zamanda bu insanlar, güneş tutulmalarının gökteki bir ejderhanın güneşi yiyip bitirmesinden dolayı oluştuğuna, ay tutulmalarında da bu ejderhanın aya saldırdığına inanıyorlardı. Çince’de, tutulma için kullanılan kelime “SHİ ” aynı zamanda “yemek yemek” anlamına da geliyor. 

▪️ Yukarda sıraladığımız örneklerden  anlaşılacağı üzere dünyayı karanlıkta bırakan bütün tutulmaların anlatıldığı mitolojik tasvirlerin hepsinde ya tehlikenin ya da uğursuzluğun simgesi olarak gösterilmiştir. Dünya üzerinde farklı kıtalarda gelişmiş farklı kültürlerin hemen hemen hepsi tutulmalar sırasında gelebilecek olası tehlikelerden korunmak için benzer inanışlar geliştirmişlerdir. Güneş tutulduğunda sürekli gürültü çıkartarak kötü ruhlar uzaklaştırılmaya çalışılmış, gökyüzünde görülmeyen canavara oklar fırlatılmış, korunmak için suya girilmiş, en korkuncu
da insanlar tanrılara kurban edilmiştir.

Tarihi etkileyen güneş tutulmalarıda vardır. Bunun en çarpıcı  örneklerinden biri ise M.Ö. 585 yılının baharında  ülkemiz - Anadolu topraklarında yaşanmıştır. Güneş tutulması kendini göstermeden önce iki kadim uygarlık Lidyalılar ve Medler birbirleriyle savaşıyorlardı. Bu savaş 10 yıldan fazla bir süredir devam eden bir savaştı ve güneş tutulunca bu  tanrısal bir ikaz diye savaşı bıraktılar. Fars İmparatorluğu’nun Halikarnas kentinde (günümüz Bodrum ) doğmuş olan antik Yunan tarihçi Herodot’un açıklamalarına göre, birbirlerine düşman olan bu iki halk tutulmadan okadar çok korkmuşlardı ki,  tutulmayı savaş bitirmek için bir alamet olarak yorumladılar ve hemen barış imzaladılar. Günümüz teknolojisinden uzak Antik çağ insanlarının hamurunda ölüm olan kelimelerin ıslıkları ok gibi gögüs kafeslerini delerken, tutulma gibi dehşetengiz doğa olayları karşısında nasıl  bir psikolojik sarsıntı içinde olduklarını  anlamak hiçte zor değil. Düşünsenize insanlar günlük yaşantılarında sıradan işleriyle ilgilenirken hiç beklemedikleri bir anda aniden gün geceye dönüşüyor ve güneş kapkara bir şekilde o güne kadar görmedikleri çok farklı bir biçimde parlamaya başlıyor. Yaşamları süresince belki sadece bir - iki  kez gördükleri böyle aniden gelen bu değişim karşısında akıllarından geçenler, o günlerde yaşadıkları veya daha sonra yaşayacakları tüm felaketlerin nedeninin bu olaydan kaynaklanıyor olduğunu düşünmeleri kadar doğal ne olabilir ki ?! 

    GÜNEŞ TUTULMASI NEDİR ?
▪️ Ay yeni Ay evresindeyken Dünya ile Güneş arasına girdiğinde Güneş tutulması gerçekleşir.
Bu sırada Güneş diski örtülür ve Ayın gölgesi yeryüzüne düşer. Her 29,5 günde Ay yeniay evresine gelmesine rağmen, her zaman Güneş tutulması gerçekleşmez. Bu durumun sebebi Ayın yörüngesinin belli bir açıya sahip olmasıdır. Bu sebeple yeniay evresinde Ay yörüngesi üzerinde dönerken Ay’ın gölgesi Dünya’nın ya üstüne ya da altına denk gelir. Senede iki defa Dünya-Ay-Güneş’in konumu Güneş tutulmasına izin verecek şekilde denk gelir.

Bu durumda , Ay’ın gölgesi Dünya’da belirli bölgelere düşer ve Güneş tutulması gerçekleşir.

Güneşin sadece belirli bölümlerinin Ay tarafından gölgelendiği durumlarda parçalı tutulma ortaya çıkar.. Güneşin Ay tarafından tam örtüldüğü zamanlarda ise tam tutulma görülür. Ayın gölgesinin tutulma sırasında izlediği yörüngeye tam tutulma hattı adı verilir. 16 bin km uzunluğunda 160 km genişliğinde olan bu hat üzerinde bulunanlar tam tutulmayı izleyebilirler. Güneşin tutulması en fazla 4 dakika sürer. Güneş tutulmaları sadece gezegenimizde mi gerçekleşir? Tabii ki hayır. Uydusu olan her gezegende  tam veya yarım Güneş tutulmaları yaşanır. Satürn de bu durumun sıklıkla yaşandığı gezegenlerden biridir. Çünkü tutulmaya neden olabilecek çok sayıda uydusu var

.

▪️ GÜNEŞ TUTULMASININ ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ...
3 çeşit Güneş Tutulması vardır. Bunlar tam güneş tutulması, halkalı güneş tutulması ve parçalı güneş tutulmasıdır. Tam güneş tutulmasında dünyaya gelen bütün ışınlar kesilmektedir. Bazen ay güneşin hepsini kapatamaz. Buna halkalı güneş tutulması isimi verilir.
▪️Tam güneş tutulması:

Ay'ın Güneş'i Dünya'dan disk halinde görünen ışık yuvarını tümüyle örtmesi ile oluşur. Güneş'in çok parlak olan ışık yuvarı Ay'ın karanlık gölgesi ile örtülür ve Güneş'in ışık yuvarından çok daha soluk olan Güneş tacı çıplak gözle görülebilir hale gelir. Tutulmaya ancak tam tutulma zamanında güvenli olarak çıplak gözle bakılabilir. Bu sırada hava, parlak yıldızlar ve gezegenler gözle görülebilecek kadar kararır. Tam tutulma, Dünya yüzeyindeki dar bir koridorda gözlenebilir.
▪️Halkalı güneş tutulması:

Ay'ın, Güneş'in önünden tam kavuşumlu geçişinde Güneş'i tam örtmediği zaman gözlemlenir. Ay'ın çapı, Güneş'in ışık yuvarının çapının yaklaşık 400'de biridir. Ancak Ay'ın Dünya'ya uzaklığı, Güneş'in uzaklığının yine yaklaşık 400'de biridir. Bu yüzden Ay'ın Dünya'dan görünür büyüklüğü Güneş ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak gerek Dünya'nın Güneş çevresindeki, gerekse Ay'ın Dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, Ay her tam kavuşumlu geçişte Güneş'i tam olarak örtmez. Bu durumda, Güneş diskinin Ay tarafından örtülmeyen kısmı, Dünya'dan halka şeklinde gözlemlenir.
▪️Hibrit güneş tutulması: 
Hibrit, İki farklı güç kaynağının bir arada bulunması demektir. 
Bu tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi olayıdır. Hibrit tutulmalar ender olarak görülür.

▪️Parçalı güneş tutulması:

Ay'ın Güneş'i kısmen örtmesi sonucunda oluşur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak başlar ve tam kavuşumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter. Tam tutulma sırasında, tutulmanın tam olarak gözlenebildiği Dünya yüzeyindeki dar koridorun dışındaki geniş alanlarda, tutulma parçalı tutulma olarak görülür.
▪️Bu arada Güneş tutulması sırasında çıplak gözle Güneş’e bakmak çok tehlikelidir. Bu tıpkı normal zamanda güneşe bakmakla tutulma esnasında Güneş’e filtresiz bakmak aynıdır. Tam tutulma esnasında bile yeryüzüne düşen UV ışınları retinanıza zarar vereceği, Güneş’e bakabilmek için tasarlanmış  özel gözlükler edinilmesi gerektiğine bilim insanları önermektedir. CD, röntgen filmi, cam filmi, islendirilmiş cam, alüminyum folyo, vb  gibi materyaller kullanılarak güneşe bakmakta risk taşımaktadır. Bunları kullanmaktansa, çevrenizde bir “kaynakçı” varsa, kaynakçıların kullandığı gözlükleri kullanmanız çok daha sağlıklı olacağına da vurgu yapılmıştır. 

GÜNEŞİN TUTULMASI TEFEKKÜR VE KÜSUF NAMAZI KILMANIN  VAKTİDİR..

Güneş tutulduğunda Küsuf Namazı kılmak sünnettir. Bu namaz Hanefi mezhebinde herhangi bir nafile namaz gibi 2 rekât olarak kılınır. Dört rekât kılmak ise daha faziletlidir. 
Şafiîlere, Malikîlere ve Hanbelîlere göre ise Küsuf namazı ( GÜNEŞ TUTULMASI ) 2 rekâttır.
▪️ 1. Rekat

"Niyet ettim Allah rızası için iki rekat Küsûf Namazı namazı kılmaya" şeklinde niyet edilir. 
"Allahu Ekber" diyerek İftitah Tekbiri alınır ve namaza başlanır. Sübhaneke'yi okunur. Euzü-besmele çekilir. Fatiha Suresi ve Kur'an'dan bir sure okunur. Rüku'ya eğilip ardından secdeye gidilir. Doğrularak, tekrar Secde'ye gidilir.
2. Rekat
Ayağa kalkarak Kıyama durulur. Besmele çekilerek Fatiha Suresi ve Kur'an'dan bir sure okunur. Rüku'ya eğilip ardından secdeye gidilir. Doğrularak, tekrar Secde'ye gidilir. Oturarak Ettahiyyatu ve Allâhumme salli, Allâhumme Bârik ve Rabbenâ duaları okunur. "Es selâmu aleyküm ve rahmet'ullah" diye sağa ve sola selam vererek namaz tamamlanır.

Peygamber Efendimiz’in (sav ) yaşadığı zaman diliminde de güneş tutulması yaşanmıştır. Kainatın efendisi Peygamber Efendimiz (asm) derhal mescide giderek Küsuf namazı kıldırmış, namazdan sonra şöyle duâ ettiği rivayet edilmiştir. 
▪️“Rabbim! Ben aralarında olduğum müddetçe ümmetime azap etmeyeceğini bana vaad etmedin mi? Rabbim! Sana tevbe ve istiğfâr edip yalvardıkları müddetçe ümmetime azap etmeyeceğini bana söz vermedin mi? Kapına geldik Rabbim! Senden affımızı diliyor ve Sana iltica ediyoruz!”
Namazı kıldırdıktan sonra şöyle  buyurmuşlardır: 
“Güneş ve ay Allah’ın varlık ve birliğine delâlet eden alâmetlerden sadece ikisidir. Bunlar hiçbir kimsenin ölümü ve hayatı için tutulmazlar. Şayet bunlar tutulursa, duâ edin, Cenâb-ı Hakk’a yönelip ona iltica edin, Allah’ın büyüklüğünü hatırlayın, namaza durup Allah’ı zikretmeye koyulun ve sadaka verin...”

▪️ Yüce kitabımız Kuranı Kerîmde  bildirildiği üzere 
“Geceyi, gündüzü, güneşi ve ayı yaratan O’dur. Her biri bir yörüngede yüzmektedirler.''
(Enbiyâ Suresi 33. Ayet)

“ Gökleri ve yeri, örneksiz yaratan O’dur. Bir şeyin olmasına karar verdi mi onun için sadece “Ol!” der, o şey oluşur. ''
(Bakara Suresi 117. Ayet)

Gül Gülasem ATEŞ