Özbekistan Milli Üniversitesinin kütüphanesinden milyon dolar değerindeki nadir kitaplar kayboldu. Özbekistan Başsavcılığı, 13. ve 15. yüzyıllara ait nadir el yazmaları ve kitapların Milli Üniversite kütüphanesinden kaybolmasıyla ilgili soruşturma başlatıldığını duyurdu. M​aliyeti birkaç milyon ABD doları olduğu tahmin edilen Özbekistan Milli Üniversitesi kütüphanesindeki nadir kitapların kaybı hakkında bir makale yayımlandı. Ayrıca üniversite yönetiminin konuya ilişkin yorum yapmaktan kaçındığı öğrenildi.

Özbekistan Milli Üniversitesi (National University of Uzbekistan) Kütüphanesinden milyon dolar değerindeki nadir kitaplar kayboldu. M​aliyeti birkaç milyon ABD doları olduğu tahmin edilen Özbekistan Milli Üniversitesi kütüphanesinden kaybolan nadir kitaplar; başta Ali Şir Nevai olmak üzere Ebu Bekir Sabuni’nin el yazması ve Şerafeddin Ali Yezdî gibi önemli şairlerin kaleme aldığı Çağatay döneminden kalan eşi benzeri olmayan eserler.

2018 yılında Özbekistan Milli Üniversitesi’ndeki yenileme çalışmaları sırasında, üniversitenin tarihi müzesinde saklanan nadir kitaplardan bazıları kaybolmuştu. Bir yıl süren yenileme çalışmalarının ardından nadir bulunan kitaplar ve el yazmaları müzenin fonuna iade edilmedi. Milli Üniversite’nin restorasyonundan sonra, Nadir El Yazmaları Müzesi’nde yüzden fazla el yazması ve kitap kayboldu. 15 Kasım’da, eserlerin kaybını araştırmak için bir çalışma grubu oluşturuldu, ancak kontrolün sonuçları hiçbir zaman kamuya açıklanmadı. Ozodlik’in araştırmasına göre, üniversitede tadilat çalışmaları sırasında müzeden geçici olarak kaldırılan en az 40 nadir el yazmasının akıbeti bilinmiyor. Kitapların taşınmasına ilişkin herhangi bir resmi kararın bulunmaması ise birçok soruyu gündeme getirdi. Ayrıca değerli eserlerin satılmış olabileceği de öne sürülüyor.

Özbekistan Başsavcılığı, Alişir Nevai’nin 19. yüzyıla ait altın kapaklı “Hamsa” Destanı. 13. yüzyıla ait Ebu Bekir Sabuni’nin el yazması ve Şerafeddin Ali Yezdî’nin 15. yüzyıla ait “Mukaddimey-i Zafernama” eserinin Milli Üniversite kütüphanesinden kayboluşunu incelemeye başladığını duyurdu.

Başsavcılığın basın servisi başkanı Hayat Şamsutdinov, 24 Aralık 2021 tarihinde resmi kanalda soruşturmanın sonuçlarının kamuoyuna açıklanacağını söyledi.

Başsavcılık, kaybolan nadir eserlerle ilgili, “Üniversitede kayıp kitapların ve el yazmalarının nerede olduğunu belirlemek için özel bir komisyon oluşturduk. Şu anda en az 40 benzersiz ve nadir kitap ve çeşitli değerlere sahip el yazmalarının kaybolduğu tespit edildi. Anlaşıldığı üzere, kayıp kitaplar üniversite kütüphanesinde değil, ana binanın ikinci katındaki müzede tutuluyordu.” bilgine yer verdi.

“SOVYET DÖNEMİNDEN KALMA ESERLER ÇOK, YILLAR ÖNCE DE ÇALINMIŞ OLABİLİR”
İsminin yayımlanmasını istemeyen ünlü akademisyen, kaybolan nadir eserlerle ilgili, “Bu tür kitaplar Şarkiyat Enstitümüzde ve Nevai Kütüphanesinde tutuluyordu. Milli Üniversite kütüphanesindeki kitapların çoğu Sovyet döneminden kalmadır. Bir süre önce orada çalıştım. Kitaplar yıllar önce de çalınmış olabilir. Yani hepsi birden değil, teker teker çalınmış olabilir. Ancak halk, daha şimdi farkına vardı.” dedi. İsmini vermek istemeyen bilim adamına göre, üniversite kütüphanesinde ve müzede saklanan nadir kitaplar oldukça önemli eserler.

İSLAMİDİNOV: NADİR ESERLER TEK BİR YERDE KORUNMASI GEREK
Öte yandan Özbekistan Milli Kütüphanesi eski müdürü ve edebiyat eleştirmeni Zuhriddin Isamidinov, bu tür eserlerin özel olarak kaydedilmesi ve devlet tarafından korunması gerektiğinin altını çizdi.

Isamidinov, “Ulusal Üniversitenin kütüphanesi Orta Asya’nın en büyük, en zengin ve en eski kütüphanesidir. Ancak bahsettiğiniz nadir eserleri saklamak ne kadar doğru? Bugün birçok fon var: Ulusal Kütüphane, Doğu Araştırmaları Enstitüsü ve diğerleri. Bence daha güvenilir, korunaklı bir yerde saklansalardı tüm bunlar olmayacaktı. Her 10-20 yılda bir böyle değerli eserleri kaybetmek alışkanlık haline geldi! Bu kitapların ve el yazmalarının tek bir yerde toplanması ve bankalardaki altından daha iyi korunması gerekiyor. Aslında bu kadar çok eser yok: Her el yazması birer sanat eseri sayılıyor. Bunların elektronik kopyasını çıkarıp gözbebeği gibi saklamak gerekiyor.” dedi.

Alişir Nevayi’nin adını taşıyan Özbekistan Milli Kütüphanesi, 1870 yılının Mayıs ayında, kütüphanenin kitap çekirdeğini oluşturan 2 bin 200’den fazla cilde (1.200 başlık) sahip olan Taşkent Halk Kütüphanesi olarak kuruldu.

1948’de kütüphanede 2 bin kitabın toplandığı nadir ve eski yayınlar bölümü düzenlendi. Şimdi bu fonun 16 binden fazla kopyası var.

Devlet İstatistik Komitesi’ne göre, 1 Ocak 2021 itibariyle bilgi kaynağı ve bilgi kütüphanesi merkezlerinin sayısı 400 kuruma ulaştı. Aynı zamanda, kütüphane fonu 43,0 milyon nüshaya ulaştı.