Taha Yağız Salık-Eskişehir

Türk mitolojisinin önemli figürlerinden biri olan Tengri’yi tanıyalım.

Tengri, eski Türkçede Tanrı ya da gökyüzü anlamına gelmektedir. Orta Asya’nın geniş bozkırlarında yaşayan Eski Türkler, Gök Tanrı’ya (Kök Tengri) inanmışlardır. Kök (Gök) kelimesi, Eski Türkçede ulu, ilah, yüce, mavi ve Tanrı anlamlarına gelmekteydi.

Kök Tengri’nin Özellikleri

Kök Tengri tektir, eşi ve benzeri yoktur. Bilinen ve bilinmeyen her şeyin yaratıcısıdır. Savaşlarda Tengri’nin iradesi ile savaşılır, emrine uymayanları cezalandırır. Hak eden insanlara kut ve ülüg (kısmet) bağışlar. Hak etmeyenlerden bu ayrıcalıkları geri alır. Ölüm ve yaşam onun iradesiyle doğrudan bağlantılıdır. Can verdiği gibi onu geri de alır.
Orhun Anıtlarının çevirilerinden öğrendiğimiz kadarıyla; Göktürkler, Kök Tengri istediği için bir kağanlık kurmuş, o istediği için savaşmış ve Kağan’ı o seçmiştir.
Eski Türklerde Kök Tengri’ye kurban olarak hayvan kesilirdi. Kurban olarak koç ve aygır geçerliydi. Türklerde insan kurban etme gibi vahşi uygulamalar bulunmadığı gibi, egemen oldukları yerlerde de bu yöntemleri kaldırmaya uğraşmışlardır. En makbul kurban olan at kemiklerine Eski Türk mezarlarında sıkça rastlanmıştır.
 

Dini Törenler

•    İlkbaharda, Kağan ve ülkenin ileri gelenlerinin de katılımı ile ata mağarasında yapılırdı. Bu mağara, Bozkurt/Ergenekon Destanı'ndaki Bozkurt'un son yaralı Türk'ü kaçırıp saklamış olduğu mağaradır. Bu mağara kesin olmayan tahminlere göre Turfan (Kao-çang) Dağları'nın (Altaylarda) kuzeyindedir. Burada ataların ruhuna kurbanlar kesilirdi.

•    Haziran ayında Tamır ya da Ongin ırmaklarının kıyısında Kök Tengri adına yapılırdı. Bu törende tek yaratıcı olarak düşünülen Kök Tengri’ye aygır kurban edilirdi.

•    Sonbaharda ise Tailin'de, kutsal sayılan yir-sub'lar (yer-sular; doğa varlıkları, bir tür ermiş, evliya inancı) için yapılırdı.